 |
Nadciśnienie tętnicze - pytania do lekarza
|
 | |
|
Współczesne podejście do leczenia nadciśnienia nie ogranicza się do obniżenia ciśnienia krwi. Od nowoczesnych leków kardiologicznych oczekuje się czegoś więcej – że będą one korzystnie wpływały również na inne aspekty stanu zdrowia, a przede wszystkim przedłużą choremu życie. Pacjenci spodziewają się też od lekarza porad na temat odpowiedniego stylu życia, ćwiczeń, diety, ziół, itp. środków w nadziei, że w łącznej terapii mają większą szansę na redukcję nadciśnienia i poprawę jakości życia w czasie choroby.
|
|
Jak krąży krew w ciele?
|
|
Krew płynie w naszym ciele w dwóch układach - w tzw. dużym i małym krążeniu. W dużym krążeniu serce jak pompa tłoczy utlenioną krew do tkanek i narządów całego ciała. W małym - wymusza przepływ krwi pomiędzy sercem i płucami, w których jest utleniana. Kierunek tłoczenia krwi - to po pierwsze droga z lewej komory serca przez układ wielkiego krążenia (można go określić - „z serca - do tkanek i narządów”) - i na powrót do prawego przedsionka serca. Następnie do prawej komory i dalej przez układ krążenia małego („serce - płuca”)- do lewego przedsionka i lewej komory.
|
|
Do czego służy organizmowi ciśnienie krwi?
|
|
Aby 4-5 litrów naszej krwi stale krążyło w żyłach z odpowiednią szybkością i na czas odżywiało tkanki i narządy- serce musi wytworzyć ciśnienie pokonujące opór tłoczenia w naczyniach krwionośnych oraz siłę grawitacji (np. między nogami i sercem, czy sercem i głową stojącego człowieka). Dokonuje tego dzięki skurczom swej silnie umięśnionej lewej komory (która mieści około 70 -100 ml krwi), a następnie dzięki skurczowi tej komory „wyrzuceniu” jej do tętnic. Takich skurczów i „wyrzutów” krwi jest na minutę około 70. Jest to dużo, gdyż pozwala w tym czasie całej krwi opłynąć duży i mały układ krążenia i powrócić do serca.
|
|
Co oznaczają terminy ciśnienie skurczowe i rozkurczowe?
|
|
Skurcz serca wyrzuca krew aortą do tętnic z dużą siłą, równą w przybliżeniu ciśnieniu 100- 120 mm słupa rtęci. Jest to duża siła, która może wyrzucić krew w powietrze na wysokość blisko 2 m. Dzięki niej krew dopływa do wszystkich ważnych narządów i tkanek, pokonując opór tłoczenia i siłę ciężkości. Ta siła skurczu serca zwana jest ciśnieniem skurczowym. Następnie serce rozkurcza się. Ciśnienie panujące w sercu i tętnicach w czasie rozkurczu zwane jest ciśnieniem rozkurczowym. Ciśnienie to jest niższe niż skurczowe (80 mm słupa rtęci).
|
|
Co to jest nadciśnienie i dlaczego się pojawia?
|
|
Nadciśnienie to stan, w którym ciśnienie tętnicze jest wyższe niż w wyżej wymienionej normie. Częstą przyczyną nadciśnienia jest miażdżyca oraz złe działanie układu regulacji ciśnienia, w którym decydującą rolę odgrywają liczne substancje hormonalne i autonomiczny układ nerwowy.
|
|
Nadciśnienie pierwotne - zwane też samoistnym
|
|
nie ma jednoznacznych przyczyn. Osoby z takim nadciśnieniem są ogólnie zdrowe - ich reakcje fizjologiczne są poprawne, stan układu nerwowego jest prawidłowy, a pomimo to wysokość ciśnienia jest zbyt duża! Jako potencjalnych sprawców nadciśnienia wymienia się: dziedziczenie (tj. występowanie nadciśnienia w bliskiej rodzinie), menopauzę (która przyśpiesza miażdżycę) złą dietę (z nadmiarem np. słonych potraw), stres, otyłość. Nadciśnienie pierwotne dotyczy 80–90 proc. wszystkich osób z nadciśnieniem.
Znacznie rzadziej występuje
|
|
nadciśnienie wtórne
|
|
(nerkowe), ale to nadciśnienie jest wysoce niebezpieczne dla zdrowia. Powinno być jak najwcześniej wykryte. Przyczyną jest substancja wydzielana przez chore nerki, która obkurcza silnie naczynia krwionośne i tym samym podnosi ciśnienie krwi. Ponadto chore nerki źle regulują ilość wody i sodu - składnika soli kuchennej. Więcej bowiem soli ulega zatrzymaniu - z nią więcej wody i tym większe staje się ciśnienie krwi.
|
|
Czy nadciśnienie tętnicze może być dziedziczone od rodziców?
|
|
W pewnym stopniu tak. Podwyższone ciśnienie, zwłaszcza samoistne, często występuje rodzinnie. Ważny jest w związku z tym wywiad lekarski ustalający tego typu powiązania. Uważa się, że w około 50% przypadków nadciśnienia samoistnego odgrywa rolę czynnik dziedziczny. Stwierdzenie, że ojciec lub matka mają nadciśnienie winno skłonić do systematycznych pomiarów ciśnienia u dzieci nadciśnieniowców. Już bowiem w wieku młodzieńczym mogą się pojawić pewne zaburzenia, które z biegiem lat pod wpływem negatywnych bodźców (stresu, nadwagi, nadmiaru soli w diecie itp.), mogą wyzwolić nadciśnienie. Systematyczne badanie osób z grupy ryzyka umożliwia wczesne wykrycie i wczesne wdrożenie leczenia.
|
|
Mówi się, że nadmiar soli w diecie może spowodować nadciśnienie
|
Ważnym mechanizmem regulacji ciśnienia krwi jest zachowanie odpowiedniego poziomu soli w organizmie, a zwłaszcza unikanie jej nadmiaru. Nadmiar soli zawarty jest zwykle w popularnych produktach kupowanych w sklepach (takich jak: wędliny, konserwy, sery żółte, a nawet pieczywo), jak też w pokarmach, które sami przyrządzamy. Nerki stale optymalizują poziom soli - nie zawsze są jednak w stanie „odcedzić” zbyt dużą, codzienną jej zawartość w naszych pokarmach. Wskutek tego zwiększa się objętość płynów ustrojowych i zarazem ilość krążącej w żyłach krwi, gdyż chlorek sodu (tak brzmi chemiczna nazwa soli kuchennej) wiąże dużą ilość wody w osoczu krwi. Skutek - zwiększone ciśnienie krwi.
Zatrzymanie soli w organizmie zależy też od układu hormonów: renina-angiotensyna-aldosteron, obecnych w krwi.
|
|
Czy sól szkodzi każdemu?
|
|
Udokumentowanym jest fakt, że w wysoko uprzemysłowionych krajach, w tym również w Polsce spożywa się kilka razy więcej soli, niż to jest niezbędne z fizjologicznego punktu widzenia. Pomimo to nasze nerki starają się ten codzienny nadmiar wydalić z moczem. Niestety część ludzi ma upośledzoną zdolność pozbywania się nadmiaru soli. Sprzyja to stanom skurczowym tętnic i powoduje podwyższenie ciśnienia tętniczego, a w efekcie może prowadzić do tzw „utrwalonego ciśnienia tętniczego”. Zagrożenie to dotyczy w szczególności dzieci rodziców chorych na samoistne nadciśnienie tętnicze.
|
|
Czy eliminując sól z diety można się zabezpieczyć przed chorobą nadciśnieniową?
|
W pewnym stopniu sprawdza się to w praktyce. Wiele masowych badań międzynarodowych potwierdziło tę współzależność. Dieta pozbawiona soli pomaga w obniżeniu nadciśnienia. Dobrą zasadą może być ograniczenie się do jednej trzeciej codziennej dawki, co całkowicie zaspakaja nasze potrzeby fizjologiczne. Ale uwaga, nie wolno wpaść w krańcowość i całkowicie pozbawić się soli, gdyż niewielkiej jej ilości: 2 do 5 gramów są niezbędne fizjologicznie.
Nadciśnienie tętnicze i sól
|
|
A może uda się solenie potraw zastąpić częściowo dodatkiem soli potasu, która ma zbliżony smak, a nie wywołuje nadciśnienia?
|
|
W tym pytaniu tkwi szansa dla osób uwielbiających pikantne potrawy, a jednocześnie zagrożonych nadciśnieniem. Dobrą alternatywą soli dodawanej w nadmiarze do smaku może być bowiem potas. Jest bardzo potrzebny organizmowi, a w codziennej diecie jest go zwykle za mało w stosunku do potrzeb fizjologicznych. I co najważniejsze jest przeciwstawny sodowi, gdyż obniża ciśnienie krwi. Zapotrzebowanie dobowe na ten minerał wynosi około 2-3 gramy, czyli mniej więcej tyle samo, co sodu, a spożywamy go za mało. Jeśli osoba z nadciśnieniem zacznie przyjmować potas zapisany przez lekarza, to spowoduje to zwiększenie wydalania sodu i wody oraz obniży ciśnienie krwi. Ale uwaga - nerki wydalą tylko 15 gramów potasu dziennie. Chore nerki nie podołają nawet tej ilości i są przeciwskazaniem do przyjmowania zwiększonych dawek. Toteż przyjmowanie potasu w tabletkach powinno się dokonywać pod nadzorem lekarza.
|
|
Czy są pokarmy bogate w sole potasu, które można stosować do dietetycznej profilaktyki w zapobieganiu chorobie nadciśnieniowej?
|
Bardzo popularnym i lubianym produktem cechującym się zasobnością potasu jest pomidor i jego przetwory - sok pomidorowy, keczup, pasta pomidorowa. Obfite w potas są prawie codziennie spożywane w Polsce ziemniaki. A ponadto znane z zasobności w potas są: banany, owoce cytrusowe, pestki słonecznika, warzywa liściaste itp.
Potas leczy nadciśnienie?
|
|
Choć nadciśnienie tętnicze nie boli, jest wielkim zagrożeniem dla zdrowia. Zwiększony napór krwi na ścianki tętnic ułatwia procesy miażdżycowe i stale zagraża oderwaniem dużej płytki miażdżycowej, a w konsekwencji zawałem lub udarem mózgu. Ostrzegawczymi sygnałami organizmu, mogącymi mieć związek z nadciśnieniem tętniczym, są: częste odczuwanie bólu głowy, ucisku w głowie, migotanie przed oczami, uczucie ogólnego, wewnętrznego niepokoju. Pomiarów ciśnienia krwi należy więc dokonywać często, podczas każdej wizyty w gabinecie lekarskim.
|
oprac. mgr Edward Ozga Michalski
konsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz
|
Nadciśnienie tętnicze krwi 
