 |
„Cukrzyca” bez cukrzycy
|
 | |
Niekiedy do poradni diabetologicznych kierowane są osoby, u których stwierdzono zasłabnięcie, połączone z nadmiernym poceniem się, bladością, drżeniem mięśni. Dolegliwości te - ustępujące po spożyciu cukru lub osłodzonego soku owocowego - sugerują silne niedocukrzenie organizmu (hipoglikemię) – klasyczny objaw cukrzycy.
Jeśli pomiar poziomu glukozy we krwi u tych osób wykazuje obniżenie się poniżej 50 mg%, to podejrzenie cukrzycy jest uzasadnione.
Jednak nawet w takich przypadkach może się zdarzyć, że osoba z objawami cukrzycy jest zdrowa. Aby zrozumieć, dlaczego dotknęło ją silne niedocukrzenie przyjrzyjmy się bliżej zapotrzebowaniu i reakcji organizmu na glukozę w różnych sytuacjach i okolicznościach.
|
|
Jakie jest zapotrzebowanie zdrowego organizmu na glukozę?
|
|
Glukoza jest pobierana z krwi przez wiele komórek „spalających” to podstawowe paliwo energetyczne. Przez większość dnia pobierają ją komórki mózgu, krwinki czerwone i wiele innych. Aby w okresie między posiłkami jej stężenie nie obniżało się poniżej normy fizjologicznej glukoza jest wytwarzana w wątrobie z substancji zapasowej - glikogenu i uwalniana do krwi. Dzieje się tak zwłaszcza po intensywnym wysiłku fizycznym. Kiedy zdrowa osoba przedłuża ćwiczenia fizyczne – do ponad pół godziny nie wystarczają zasoby zgromadzone w wątrobie – zaczynają się spalać zapasy tłuszczu. Najpierw tłuszcz uwalniany jest z mięśni (lokalny zapas), a później z tkanki tłuszczowej (stały zapas).
|
|
Czy u osób zdrowych, np. biegaczy długodystansowych mogą wystąpić objawy wysokiego niedocukrzenia?
|
|
W zwykłych warunkach wysiłkowych, u osób zdrowych nie dochodzi do niedocukrzenia (hipoglikemii), dzięki dobremu współdziałaniu mechanizmów nerwowych i hormonalnych, które regulują wytwarzanie insuliny przez trzustkę i zużytkowanie glukozy w organizmie. Na przykład po posiłku - wzrostowi glukozy we krwi towarzyszy wzrost wydzielania insuliny przez komórki beta trzustki, a po krótkim intensywnym wysiłku – zapasy glikogenu z wątroby przetwarzane są w glukozę i uwalniane do krwi. Dzięki temu wahania glukozy we krwi nie przekraczają 30-50 mg%. Zdarzają się jednak okoliczności, wskutek których u osób zdrowych może wystąpić przejściowe wysokie niedocukrzenie. Przykładem jest długotrwały i intensywny wysiłek fizyczny - np. sport wyczynowy (maraton, chód długodystansowy, wyścig kolarski) uprawiany przez osobę nie posiadającą tkanki tłuszczowej, w wyniku którego może dojść do wysokiej okresowej hipoglikemii. W takim przypadku nie jest to jednak przejaw ciężkiej choroby ustrojowej - cukrzycy, pomimo że chwilowe objawy mogą być identyczne.
|
|
Czy są inne okoliczności, w których u osoby zdrowej może wystąpić niedocukrzenie?
|
- Typowym stanem fizjologicznym mogącym wywołać niedocukrzenie imitujące chorobę jest ciąża. Poziom glukozy, na czczo u kobiety w ciąży obniża się bowiem znacznie wskutek poboru glukozy przez płód.
- Innym typowym przypadkiem jest wspomniany wyżej intensywny, długotrwały wysiłek. Obok sportowców narażone nań są również osoby ciężko pracujące fizycznie. W czasie długotrwałego, ciężkiego wysiłku ilość glukozy spożytej lub wytworzonej w wątrobie może być niedostateczna w stosunku do zapotrzebowania mięśni.
- Modne ostatnio głodówki mogą również spowodować niedocukrzenie imitujące cukrzycę. Długotrwałe głodowanie powoduje wysoką hipoglikemię, szczególnie u kobiet. Tak np. po 72 godzinach głodowania poziom glukozy może obniżyć się nawet poniżej 30 mg%. W tych samych warunkach zdrowi mężczyźni utrzymują zwykle poziom glukozy powyżej 50 mg%.
- Również alkohol może wywołać hipoglikemię u osoby zdrowej, ale tylko w określonych okolicznościach, tj. po długim okresie głodzenia. Dotyczy to zwłaszcza osób niedożywionych lub będących w trakcie długotrwałej głodówki. U tych osób wątroba wytwarza zbyt mało glukozy.
Uwaga: W takich przypadkach organizm nie reaguje też na glukagony, konieczne jest natychmiastowe podanie glukozy.
|
|
Czy incydenty hipoglikemii u osób zdrowych są niebezpieczne?
|
|
Zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia mogą być wspomniane na wstępie zasłabnięcia, wskutek intensywnego długotrwałego wysiłku. Toteż w tego typu sytuacjach należy zachować ostrożność - np. nie prowadzić samochodu. Wysokie niedocukrzenie zdrowej osoby powoduje też zawsze zanik pewnej liczby komórek nerwowych. Koniecznym jest więc w czasie wysiłku lub bezpośrednio po nim możliwie szybkie uzupełnienie niedoboru cukru, poprzez wypicie osłodzonego płynu, czy zjedzenie słodkiego batonu, kostki cukru.
|
|
Czy występują inne przyczyny silnego niedocukrzenia, np. choroby?
|
|
Tak, istnieją choroby i okoliczności, które mogą spowodować wysoką hipoglikemię u osób bez cukrzycy. Objawiają się one: niepokojem, poceniem się, przyśpieszeniem akcji serca, może pojawić się głód. ból głowy, niewyraźne widzenie, zaburzenia myślenia i koncentracji. W ciężkich przypadkach mogą nawet wystąpić drgawki i utrata przytomności.
|
|
Jakie to są to przyczyny i choroby?
|
|
Zanim je wymienimy wyróżnijmy dwa typy niedocukrzenia, bowiem od nich te objawy zależą: hipoglikemię występująca na czczo, (sześć lub więcej godzin po posiłku lub rankiem, po obudzeniu się) oraz tzw. hipoglikemie reaktywne, pojawiające się między 1 a 5 godziną po posiłku lub po zadziałaniu takich bodźców jak stres, emocja, substancja toksyczna oraz operacje chirurgiczne.
|
|
Co może być przyczyną hipoglikemii „na czczo”?
|
|
Przyczyną hipoglikemii na czczo może być "guzek" (łagodny nowotwór o nazwie insulinoma) wywodzący się z komórek beta trzustki. Guzek taki wytwarza insulinę w sposób niekontrolowany przez organizm, niezależny od czasu i ilości przyjmowanych pokarmów. Niedocukrzenie wywołane przez "guzek", wymaga specjalnych badań diagnostycznych - często w warunkach szpitalnych - i ewentualnego leczenia operacyjnego. Do innych przyczyn tego rodzaju hipoglikemii należy zaliczyć ciężkie choroby wątroby i nerek oraz niektóre choroby endokrynologiczne.
|
|
Czy emocje mogą wywoływać objawy cukrzycy?
|
|
Tak, niekiedy u młodych zdrowych kobiet silne zaburzenia emocjonalne mogą wywoływać objawy imitujące niedocukrzenie (hipoglikemię). Mogą to być: występujące napadowo osłabienie, poty, kołatanie serca, nerwowość - pojawiające się 2-4 godziny po posiłku. Jednak poziom glukozy na czczo u tych osób, jak i po glukozie podanej doustnie jest na ogół prawidłowy. Przy tego typu objawach zaleca się psychoterapię, regularny wysiłek fizyczny lub łagodne leki uspokajające.
|
|
Czy operacje przewodu pokarmowego mogą spowodować niedocukrzenie?
|
|
Tak, np. zabiegi, które przyspieszają opróżnianie żołądka: częściowa resekcja żołądka, operacja zespolenia żołądkowo jelitowego.
|
|
Czy można zapobiegać niedocukrzeniu przy pomocy diety?
|
Tak, dieta ma zasadnicze znaczenie np. w leczeniu niedocukrzenia spowodowanego operacją chirurgiczną. Zasadą powinny być częste i małe posiłki zawierające: węglowodany złożone (ziemniaki, kasze, pieczywo, itp.), włóknik pokarmowy, tłuszcze i białko. Unikać należy natomiast szybko wchłaniających się cukrów. Niekiedy przed posiłkami stosuje się leki zwalniające perystaltykę jelit. Przy pomocy diety możemy również zapobiegać niedocukrzeniu w czasie długotrwałych wysiłków fizycznych.
Jak się odżywiać w cukrzycy ?
Wysiłek leczy cukrzycę
|
|
|
Oprac. mgr Edward Ozga Michalski
Konsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz
|
Cukrzyca insulino-zaleźna (typu I) 
Cukrzyca insulino-niezaleźna (typu II) 
